کاوان الکتریک | ساخت انواع تابلو
نویسنده: کاوان الکتریک 
کلید محافظ جان که اغلب بعنوان RCD که مخفف Residual Current Circuit Breaker برای اندازه‌گیری میزان جریان برگشتی در مدارات استفاده میشود. این تجهیز الکتریکی مدام در حال اندازه‌گیری مقدار جریان رفت و برگشتی میباشد چرا که در صورت بالانس نبودن میزان جریان رفت و برگشتی کلید متوجه نشتی جریان در مدار شده و بلافاصله فرمان قطع صادر میشود. کلیدهای محافظ جان در ۲ دسته تک فاز و سه فاز طراحی شده‌اند که در دسته سه فاز مجموع برآیند سه فاز R S T باید صفر شود دقیقاً مطابق نول سه فاز شبکه . گاهی اوقات برق گرفتگی در مجموعه‌های صنعتی و همینطور کارخانجات به صورت مستقیم انجام میشود به این صورت که فرد با اصابت مستقیم بدن با شینه فاز و همینطور تماس کامل با فاز دچار می‌گردد اما گاهی این برق گرفتگی به صورت غیر مستقیم رخ می‌دهد به این صورت که نشتی فاز ابتدا به بدنه دستگاه سرایت می‌کند و سپس فرد با لمس بدنه در حین کار کردن دچار می‌گردد در این مواقع کلید محافظ جان با اندازه‌گیری مداوم میزان جریان رفت و برگشتی متوجه نشتی جریان در شبکه میشود و به سرعت مدار را قطع می‌کند تا در کسری از ثانیه از برق گرفتگی اپراتور جلوگیری شود.
ورودی‌های محافظ جان در بعضی از برندها از سمت بالا و در بعضی از برندها از سمت پایین تعبیه شده است. این نکته در هنگام نصب محافظ جان و وایرینگ بسیار حائز اهمیت است چرا که در صورت عدم رعایت ورودی محافظ جان از خواص فنی اون کاسته میشود.
امروزه نصب محافظ جان در سیستم‌های ساختمانی، پزشکی، مسکونی، اداری، حائز اهمیت و جزو واجبات شرکت توانیر در امر تاییدیه میباشد. کلیدهای محافظ جان به دو تیپ RCCB و RCBO دسته بندی می‌شوند که در ادامه به تفسیر و توضیح هر دو تیپ از کلیدها جداگانه میپردازیم.
RCCB
RCCB مخفف Residual Current Circuit Breake میباشد که این تیپ از کلیدهای محافظ جان فقط حفاظت در برابر نشتی جریان رو دارند و در مقابل اضافه بار هیچگونه حفاظتی از خودشون ندارند
اغلب توصیه میشود که در هنگام استفاده از این کلیدها در تابلوهای برق و مدارات ساختمانی از کلید مینیاتوری هم برای حفاظت در برابر اضافه بار قبل از کلید محافظ جان استفاده شود.
RCBO
RCBO مخفف عبارت Residual Current Circuit میباشد Breaker With Over Protectin این تیپ از کلیدهای محافظ جان علاوه بر حفاظت در برابر نشتی جریان حفاظت در برابر اضافه بار را هم بر عهده دارد به عبارتی وجود این کلیدها در مدارات و تابلوهای برق الزام به استفاده از کلید مینیاتوری را از بین می‌برد.
نصب الزامی کلید محافظ جان در نقاط مجموعه
نصب کلید محافظ جان در مدارات کلید و پریز ساختمان‌ها که افراد تماس مستقیم با کلید برای خاموش و روشن کردن روشنایی‌ها و همینطور از پریزهای ساختمانی جهت تغذیه ادوات و تجهیزات ساختمانی الزام می‌گردد
در مجموعه‌های ورزشی همینطور، مجموعه‌های استخر، سونا و جکوزی کلید محافظ جان حتماً باید برای موتورهای پمپاژ آب جکوزی، سونا و استخرها استفاده شود چرا که در صورت نشتی جریان موتورها و مدارات مجموعه هیچ اتفاقی برای افراد حاضر در آب و محیط مرطوب نیافتد.
◁◁مطلب پیشنهادی: تابلو برق ups
رنج های حساسیت کلید محافظ جان
کلیدهای محافظ جان در دو رنج ۳۰ میلی آمپر و ۳۰۰ میلی آمپر حساسیت قطع در حداکثر زمان ۱۵۰ میلی ثانیه تولید و به بازار عرضه می‌شوند. انتخاب رنج حساسیت کلیدهای محافظ جان با توجه به کاربری مورد استفاده کلید در تابلو برق واحدهای مجموعه انتخاب میشود.
قدرت قطع اتصال کوتاه کلیدهای محافظ جان
کلید های محافظ جان در دو دسته ی ۶ کیلوآمپر و ۱۰ کیلوآمپر با توجه به ترانس ورودی مجموعه توسط طراح انتخاب و در تابلوبرق جانمایی میشود.
مزایای استفاده از کلید محافظ جان
- حفاظت انسان در برابر هرگونه نشتی جریان و خطای زمین در مجموعه‌ها و اماکن ساختمانی و اداری و صنعتی.
- قطع اتوماتیک مدار در صورت عبور از رنج تعریف شده برای کلید(۳۰ یا ۳۰۰ میلی آمپر).
- حفاظت در برابر اضافه بار در کلیدهای محافظ جان RCBO
- ایمنی در محیط‌های مرطوب و همچنین مجموعه‌هایی که با بخش تقسیم آب تماس مستقیم دارند.
- تشخیص نشتی جریان در دستگاه‌هایی که تماس هادی با بدنه آنها اتفاق می‌افتد.
دکمه ی test کلید محافظ جان
دکمه تست تعبیه شده بر روی کلید محافظ جان جهت انجام آزمایش کلید برای اطمینان از کارکرد صحیح و اصالت کلید است به این ترتیب که در زمان روشن بودن کلید محافظ جان با فشردن دکمه تست کلید باید trip کند در غیر این صورت کلید باید سریعاً از مدار خارج شده و جایگزین با کلید دیگری شود.
◁◁مطلب پیشنهادی: تابلو برق ATS
نقش سیستم ارت در عملکرد کلید محافظ جان
در مجموعه‌هایی که از کلید محافظ جان استفاده میشود حتماً باید سیستم ارت وجود داشته باشد و به درستی کار کند چرا که در صورت عدم استفاده از سیستم ارت یا اخلال در عملکرد سیستم ارت کلید محافظ جان نمی‌تواند به وظیفه خود را عمل کند چرا که در زمانی که نشتی جریان شکل میگیرد جریان نشتی باید از طریق سیستم ارتینگ هدایت و دفع شود در صورت نبود سیستم ارتینگ کلید محافظ جان متوجه نمی‌شود و تریپ نمی‌کند لازم به ذکر است که اختلاف پتانسیل سیستم ارت و نول باید به حداقل مقدار خود در هنگام اجرا رسیده باشد.
نوع سیستم ارتینگ برای کارکرد کلید محافظ جان
سیستم ارت اجرا شده در مجموعه حتما باید از نوع TN-S باشد چرا که در چهارچوب عملکرد سیستم TN-C جریان رفت و برگشت در هنگام اتصال فاز به بدنه یکسان هست و همین امر باعث میشه که کلید محافظ جان قادر به تشخیص آن و قطع مدار نشود.
◁◁مطلب پیشنهادی: تابلو برق ریتال
نحوه عیب یابی کلید محافظ جان
- ابتدا باید سیم کشی مدار را به صورت بصری بازدید کرد امکان دارد در بعضی از نقاط روکش سیم‌ها از بین رفته باشد که همین امر باعث نشتی جریان و سرایت به بدنه دستگاه میشود که نتیجه حاصله باعث ایجاد خطا در کارکرد کلید محافظ جان است چرا که کلید نشتی جریان را به صورت مداوم حس می‌کند و فوراً دستور قطع را صادر می‌کند.
- بررسی رطوبت محیط بسیار حائز اهمیت است باید محیط قرارگیری تابلو برقی که در آن کلید محافظ جان نصب شده را به خوبی بازدید نمایید در صورت رطوبت بیش از حد و نداشتن IP مناسب تابلو برق کلید دچار خطا شده و دستور قطع را صادر می‌کند.
- بررسی اتصالات محافظ جان باید به خوبی بررسی شود که سیم‌ها در محل قرارگیری به صورت محکم بسته شده‌اند و یا وجود اکسیداسیون در قسمت پیچ‌های محافظ جان و یا سرسیم‌ها باعث ایجاد خطا در کارکرد محافظ جان می‌گردد.
- چک کردن بدنه تمامی دستگاه‌های موجود در مجموعه به دلیل مطمئن شدن از عدم وجود جریان نشتی در آنها.
- اندازه‌گیری جریان رفت و برگشتی تمامی مصرف کننده‌ها به صورت دستی توسط آمپرمتر در صورت رویت مغایرت در دستگاه، سریعا دستگاه از مدار خارج شود و برای بازبینی به کارخانه مربوطه فرستاده شود.
در این مقاله به بررسی یکی از اجزای مهم تابلو برق، به نام کلید محافظ جان پرداختیم؛ برای درک کامل عملکرد سایر قطعات تابلو برق، مطالعه مقاله جامع “اجزای تابلو برق صنعتی“ را به شما عزیزان توصیه می‌کنیم. جهت مشاوره خرید تجهیزات و یا سفارش ساخت تابلو برق از طریق شماره: ۰۹۱۲۴۷۶۶۳۶۸ با کارشناسان ما در تماس باشید.
